The trade of poisonous waste gases between countries - a project - Polish

HANDEL EMISJAMI

Podstawowym problemem ochrony środowiska w wymiarze globalnym, którego znaczenie uświadomiono sobie w ostatnich latach, są zmiany klimatyczne. Badania naukowe dowodzą, iż przyczyną tych zmian jest emisja tzw. gazów cieplarnianych, związana z rosnącym tempem rozwoju gospodarczego. W efekcie obserwowane są: globalny wzrost temperatury, obniżanie się poziomu wody gruntowej, podnoszenie się poziomu oceanu światowego, kurczenie się terenów uprawnych, narastanie częstości występowania zjawisk katastrofalnych. Waga tego problemu rodzi zatem konieczność prowadzenia skutecznych działań w skali międzynarodowej. Ich przejawem było ustalenie wymiernych celów oraz instrumentów służących realizacji wyznaczonych celów.

Globalne problemy ochrony środowiska

Jak pisze w swoim artykule Sebastian Hyżyk, najważniejszym międzynarodowym porozumieniem mającym na celu ochronę środowiska i realizację zrównoważonego rozwoju w skali globalnej jest Protokół z Kioto. Podczas konferencji w Kioto w 1997 r. podpisano protokół określający zobowiązanie sygnatariuszy do redukcji emisji gazów cieplarnianych w latach 2008-2012. Protokół przewiduje średnią redukcję emisji dwutlenku węgla oraz dwutlenku siarki o 5 proc.

George Frideric Handel

Portrait of Georg Friedrich Händel Deutsch: Georg...

English: Baptismal registration George Frideric Ha...

w stosunku do roku bazowego, którym dla krajów rozwiniętych jest 1990 r., a w przypadku państw rozwijających się 1988 r. Ustalone protokołem redukcje emisji odegrają niewielką rolę w poprawie klimatu. Ocenia się bowiem, że dopiero skala redukcji nie mniejsza niż 50 proc. pozwoliłaby ustabilizować emisję na bezpiecznym poziomie. Niemniej jednak przewiduje się, iż pozytywne skutki stałej współpracy międzynarodowej w tym zakresie będą nie do przecenienia. Należy podkreślić, iż znaczenie ustaleń protokołu istotnie pomniejsza fakt nie ratyfikowania go przez państwa odpowiedzialne za największą emisję gazów cieplarnianych. Ponadto porozumienie z Kioto zrodziło się w duchu negocjacji, które przykładowo Rosji i Ukrainie przyznają limity oznaczające de facto aprobatę wzrostu emisji o 30 proc. Największe poziomy redukcji nałożono na kraje rozwinięte, które charakteryzują się najmniejszą emisją gazów cieplarnianych, podczas gdy kraje rozwijające się nie są zobligowane do wypełnienia porozumień z Kioto.

Koncepcja handlu emisjami

Jednym z mechanizmów zaproponowanych przez protokół z Kioto jest tzw. handel emisjami jak Pisza w swojej pracy Sławomir Krystek, Franciszek Pchełka . Ma on na celu osiągnięcie poprawy stanu środowiska poprzez redukcję emisji zanieczyszczeń atmosfery gazami cieplarnianymi. Skuteczność tego instrumentu wiąże się z jego rynkowym charakterem, który potencjalnie zapewnia dostosowanie do wymogów ochrony środowiska najniższym społecznym kosztem.

Zgodnie z postulatami teorii ekonomii tworzy się rynek, którego brak był dotąd źródłem niekorzystnych efektów zewnętrznych.

Przedmiotem handlu na rynku są zbywalne prawa do emisji zanieczyszczeń (zwane także pozwoleniami, uprawnieniami, kwotami, kredytami redukcji emisji, certyfikatami emisyjnymi). Posiadacz takiego uprawnienia może z niego skorzystać i wyemitować określoną ilość zanieczyszczeń lub odsprzedać prawo do emisji innemu uczestnikowi rynku.

Handel na rynku odbywa się do momentu zrównania krańcowych kosztów redukcji emisji zanieczyszczeń. Uczestnicy rynku, których koszty redukcji są niskie prowadzą inwestycje i obniżają emisję poniżej poziomu wynikającego z posiadanych uprawnień emisyjnych, a uzyskaną w ten sposób nadwyżkę odsprzedają innym uczestnikom, których koszty redukcji są wyższe. Przedsiębiorstwa kupujące uprawnienia odnoszą korzyści, gdyż zwiększają wielkość swojej emisji (związanej np. ze zwiększeniem wielkości produkcji) ponosząc niższy koszt niż wynikający z konieczności prowadzenia działań nakierowanych na utrzymanie emisji na poziomie wyznaczonym przez dotychczasowe kwoty emisji. Jednocześnie koszty dodatkowej emisji są uwzględniane w rachunku ekonomicznym tych przedsiębiorstw oraz spełniona jest zasada zanieczyszczający płaci.

Oczekiwania wobec handlu emisjami

Z handlem emisjami jako rynkowym instrumentem ochrony środowiska związane są duże oczekiwania. Na pierwszym miejscu stawiana jest wysoka skuteczność ekologiczna tego instrumentu. Podkreśla się potencjalne możliwości przyspieszenia tempa i wielkości redukcji zanieczyszczeń powietrza.

Ponadto w literaturze przedmiotu zwraca się uwagę na efektywność kosztową rozwiązań opartych o handel emisjami. Redukcje emisji dokonywane są tam, gdzie jest to najtańsze, co w efekcie przyczynia się do redukcji całkowitych kosztów osiągnięcia celów postawionych w Protokole z Kioto.

Handel emisjami stwarza szansę dla podmiotów gospodarczych na pozyskanie środków, które sfinansują inwestycje proekologiczne. Należy jednakże z całą mocą zaznaczyć, iż mechanizmy rynkowe nie wyeliminują konieczności prowadzenia inwestycji nakierowanych na redukcję zanieczyszczeń. W literaturze przedmiotu niejednokrotnie podkreślana jest proinnowacyjność rynkowych instrumentów ochrony środowiska. Internalizacja efektów zewnętrznych do rachunków ekonomicznych podmiotów powoduje spadek opłacalności technologii powodujących wysokie emisje do środowiska. Pojawia się zatem ze strony tych podmiotów popyt na nowoczesne technologie redukujące emisje do akceptowalnego ekonomicznie poziomu. Ocenia się, iż niejednokrotnie poziom ten kształtuje się poniżej poziomu wyznaczanego przez normy. Ustalane przez państwo dopuszczalne normy emisji, które są przykładem klasycznego instrumentu ochrony środowiska, nie stanowią takiego bodźca do redukcji zanieczyszczeń poniżej wymaganego poziomu.

Model europejski

Brak niektórych rynków jest źródłem niedoskonałości funkcjonowania mechanizmów alokacji zasobów. Prowadzenie handlu emisjami, który ma zapewnić osiągnięcie celów ekologicznych i ekonomicznych wymaga zatem stworzenia zinstytucjonalizowanej formy rynku. Jego ramy we wspólnotowym porządku prawnym tworzy dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/87/WE z 13 października 2003 r. ustanawiająca system handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych wewnątrz Wspólnoty i zmieniającą dyrektywę Rady 96/61/WE. Podstawowym zadaniem dyrektywy jest wspomaganie państw członkowskich w wypełnieniu zobowiązań nałożonych Protokołem z Kioto.

W początkowej fazie przewiduje się prowadzenie handlu emisjami dwutlenku węgla, który stanowi 80 proc. emisji gazów cieplarnianych na terenie Unii Europejskiej. Dyrektywa

przewiduje objęcie systemem handlu także inne gazy cieplarniane wymienione w Protokole z Kioto.

Handel emisjami CO 2 w krajach Unii Europejskiej został formalnie zapoczątkowany 1 stycznia 2005r. wejściem w życie dyrektywy 2003/87/WE Parlamentu i Rady Europy transponowanej następnie do polskiego porządku prawnego za pomocą ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych i innych substancji.Pierwsza faza działania systemu obejmuje lata 2005-2007, a kolejne fazy tworzyć będą pięcioletnie okresy. Europejski system handlu emisjami jest przykładem modelu cap and trade, który polega na przydziale podwójnych pozwoleń: indywidualnych niezbywalnych dla danej instalacji, które zapewniają wymaganą jakość środowiska lokalnego oraz zbywalnych pozwoleń emisyjnych stanowiących część ogólnokrajowej emisji. Posiadacz instalacji może nabywać i sprzedawać zbywalne pozwolenia pod warunkiem wypełnienia wymogów uprawnień niezbywalnych. Rynek zostanie zainicjowany przez przydział uprawnień pomiędzy około 12 tys. instalacji z branż energetycznej, metalurgicznej, produkcji szkła, cementu, papieru. Przedmiotem troski Komisji Europejskiej jest uzyskanie odpowiedniej płynności rynku.

Każda instalacja objęta systemem będzie mogła wyemitować tylko taką ilość dwutlenku węgla na jaką opiewają posiadane przez jej prowadzącego uprawnienia do emisji. Brak uprawnień do emisji jest zatem równoznaczny z koniecznością zaprzestania działalności. Przydzielone uprawnienia będą mogły być przedmiotem transakcji kupna i sprzedaży na terenie całej Wspólnoty.

Po upływie każdego rocznego okresu następować będzie porównanie rzeczywistych emisji z posiadanymi uprawnieniami. Przekroczenie dopuszczalnych posiadanymi uprawnieniami emisji wiązać się będzie z poważnymi karami (w pierwszym okresie 40 EUR za tonę nadmiernej emisji, w kolejnych okresach 100 EUR). W celu zbilansowania indywidualnych emisji z posiadanymi uprawnieniami konieczne może być zatem podjęcie inwestycji mających na celu redukcję emisji lub dokonanie odpowiednich transakcji na rynku uprawnień. Na zakończenie każdego okresu pewna ilość uprawnień będzie umarzana, co zapewni stopniową redukcję emisji CO2.

Kwestią o istotnym znaczeniu dla powodzenia handlu jest zdolność pomiaru, monitorowania i raportowania oraz weryfikacji emisji z instalacji.

Do chwili obecnej Komisja Europejska zaakceptowała osiem narodowych planów alokacji obejmujących około 5 tysięcy instalacji. Przydzielone uprawnienia obejmują około 2,8 mld ton CO2. Jednocześnie Komisja skierowała upomnienia do państw członkowskich, które nie dostarczyły narodowych planów alokacji lub nie transponowały do krajowego porządku prawnego zapisów dyrektywy.

Przygotowania Polski do uczestnictwa w rynku

Dotychczasowy model finansowania ochrony środowiska w Polsce opierał się na systemie opłatowo-redystrybucyjnym wspartym funduszami przedakcesyjnymi oraz pochodzącymi z ekokonwersji. Członkostwo w Unii Europejskiej nakłada obowiązek uczestnictwa w wewnątrzwspólnotowym systemie handlu emisjami, który może stać się dla Polski kolejnym znaczącym źródłem funduszy na ochronę środowiska.

Podstawowym dokumentem, który warunkuje udział polskich przedsiębiorstw w tym rynku jest Krajowy plan alokacji uprawnień do emisji CO2 na lata 2005-2007. Plan ma za zadanie wskazanie listy instalacji zlokalizowanych na terenie Polski obligatoryjnie uczestniczących w systemie oraz sposób rozdziału uprawnień do emisji. Regulacje prawne dotyczące handlu emisjami w Polsce znajdują się w ustawie z 22.12.2004

Bibliografia:

Sławomir Krystek, Franciszek Pchełka Handel emisjami., RZECZPOSPOLITA ,nr 216, 2003 r.

Sebastian Hyżyk, Ekoprofit. Finanse, Technologie, Prawo

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/87/WE z 13 października 2003 r. ustanawiająca system handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych wewnątrz Wspólnoty i zmieniającą dyrektywę Rady 96/61/WE, OJ L 275, 25.10.2003,

J. Zyśk, Handel emisjami, Środowisko 3/2004,

K. Walczak, Handel emisjami. Relacja z seminarium: Miejsce handlu emisjami w polityce klimatycznej nowoczesnego państwa. Oczekiwania, wyzwania, korzyści dla Polski, EkoFinanse 7-8/2002,

K. Niklewicz, Resort, gazu!, Gazeta Wyborcza 17.01.2004,

Ustawa z 22.12.2004

Retrato de GFHandel

Templo Dorado de Kioto

Monges budistas en Kioto

Halle an der Saale, Geburtshaus von Georg Friedric...